Het verhaal achter de beelden van de Tulakker
Auteur: Harm Teunissen
Ik wil u meenemen naar het verleden. Zo’n 300jr geleden. Sluit uw ogen en stel u voor dat u op de markt staat, in het hartje van Gennep, een klein slaperig grensstadje in 1732. Ik neem u bij de hand en we wandelen naar het zuiden richting Heijen. We lopen heuvelafwaarts in de richting van de Zandpoort. De poorten staan open. We moeten oppassen dat we niet struikelen over de kuilen in de weg. Nu passeren we de Molenstraat en zien in de verte de stadsmolen liggen.
Deze windmolen zou ruim 100jr later afbranden en zijn plaats zou ingenomen worden door een molen aan de overzijde van de Niers, die we nu kennen als “de Reus”. We gaan door de poort en staan buiten de wallen van het stadje. Het is ook het einde van de bebouwing. In de verte zien we nog een enkel keuterboerderijtje liggen.
We lopen door en passeren het pad linksaf dat richting de Riesenbroek en dan verder naar Duitsland voert en dat later als naam de Picardie zou krijgen. Een stukje verder voert een pad linksaf richting het Steinthal. Weer zo’n 100m verder voert een pad naar rechts naar de Thulakker en zien we de 1e bebouwing liggen, een boerderijtje met de toepasselijke naam Thulakker. Het boederijtje ligt met de voorkant naar de straat gericht. Het pad naar rechts kennen we nu nog als Grad van Dijckpad en verderop de Burg Woltersstraat.
We lopen nog steeds op de hoofdweg naar het zuiden, de weg die we nu kennen als Emmastraat. De Thulakker die zich rechts van ons tot in de verte uitstrekt is een vruchtbaar stukje Gennep. Daar komt ook de naam vandaan. Op deze akkers werd geteeld ofwel “geteuld”, de teul- of Thulakker dus.
De tijd verstrijkt na 1732. De Gennepenaar ploetert voort aan de uiterste grens van het Pruisische rijk.
De Fransen vallen binnen aan het eind van de 18e eeuw, maar Napoleon wordt uiteindelijk verslagen. In Wenen wordt in 1815 een conferentie belegd van de verschillende vorsten en wordt besloten dat er een sterk land ten noorden van Frankrijk moet liggen om de Fransen in de toekomst in toom te houden.
Dat land wordt het Koninkrijk der Nederlanden, bestaande uit de voormalige Republiek, België, Luxemburg en een stukje van Pruisen (Duitsland). Omdat dat nieuwe land (Nederland) een verdedigbare oostgrens moet hebben, wordt bedacht om de Maas als oostgrens naar Pruisen te nemen en dan op een afstand van 1 kanonschot ten oosten van de Maas. U raadt het al, Gennep komt zo bij dat nieuwe koninkrijk der Nederlanden. De nazaat van diegenen die het Genneperhuis belegerden en bezetten werd een kleine 2 eeuwen later de nieuwe vorst van ook de Gennepenaar, koning Willem I.
De kadastertekening hierboven dateert nog uit 1805 en is gemaakt door de Pruisen, onder de Franse overheersing. We zien dat er nog niet veel veranderd is. Het oude stadje ligt er nog net zo als een eeuw daarvoor en bebouwing buiten de stadsmuren is is nauwelijks te vinden. Maar ook hier zien we de Tulakker prominent aanwezig. Boerderij bij het begin van de Tulakker aan de weg van Gennep naar het zuiden (nu de Emmastraat).
De volgende 2 kaarten zijn de zogenaamde “de Ville” kaart uit 1821. Inderdaad een Franse naam, die nog herinnert aan de bezetting door de Fransen. Eerst de overzichtskaart en dan van dezelfde kaart de tekening van het oude stadje zelf.De kadastertekening hierboven dateert nog uit 1805 en is gemaakt door de Pruisen, onder de Franse overheersing. We zien dat er nog niet veel veranderd is. Het oude stadje ligt er nog net zo als een eeuw daarvoor en bebouwing buiten de stadsmuren is is nauwelijks te vinden. Maar ook hier zien we de Tulakker prominent aanwezig. Boerderij bij het begin van de Tulakker aan de weg van Gennep naar het zuiden (nu de Emmastraat).
De volgende 2 kaarten zijn de zogenaamde “de Ville” kaart uit 1821. Inderdaad een Franse naam, die nog herinnert aan de bezetting door de Fransen. Eerst de overzichtskaart en dan van dezelfde kaart de tekening van het oude stadje zelf.
Maar we gaan verder in de tijd. Inmiddels is in Gennep ook de harmonie Unitas et Fidelitas opgericht die we later in het verhaal nog een keer tegen zullen komen en die dus nu 2018 hun 200 jarig bestaan vieren.
In 1830 komen de Belgen in opstand. Ze vinden de Hollandse overheersing maar niks. Omdat Gennep in de provincie Limburg ligt en dat bij België getrokken wordt, hoort Gennep in de periode tussen 1830 en het einde van het conflict in 1839 officieel bij België. In 1839 wordt de vrede getekend en wordt België een eigen koninkrijk en Luxemburg een hertogdom met nauwe banden met Oranje. De grenzen moeten opnieuw vastgesteld worden en Limburg wordt gesplitst in een Nederlands en in een Belgisch deel. Gennep komt weer terug bij Nederland..
De gebeurtenissen hebben de koning wel aan het denken gezet en men komt tot de conclusie dat men een goede weg nodig heeft in Limburg, bv voor het leger, maar ook voor de handel. Het idee voor de nieuwe Rijksweg van Nijmegen naar het zuiden over Gennep naar Venlo en dan verder wordt geboren. Een nieuwe brug over de Niers is duur en men kiest om gebruik te maken van de bestaande Niersbrug en de nieuwe Rijksweg dwars door Gennep te leggen. Bij het verlaten van het oude stadje (vanaf ongeveer de Stadsherberg, die nu “Witte Olifant” heet) wordt echter een compleet nieuw traject gekozen en wel vanaf de Stadsherberg in 1 kaarsrechte lijn tot de kerk in Heijen. De weg wordt aangelegd en kennen we nu als Spoorstraat, Heijenseweg en Hoofdstraat. De Tulakker ligt aan die nieuwe weg maar wel met zijn achterzijde. De voorzijde van de Tulakker is immers gericht naar de vroegere hoofdweg, die we nu kennen als Emmastraat.
De Tulakker wordt dan bewoond door de familie Noij. Johannes Noij, geboren in Ottersum in 1805, woont er met zijn vrouw Helena Cuijpers uit Afferden. Ze zijn 15 juli 1837 getrouwd. Ze krijgen een serie kinderen, waaronder Geertruida (trouwt in 1862 met Abraham Arts uit Haps), Jacobus (trouwt in 1886 met Elisabeth Tax uit Pfalsdorf), Gerhardus (trouwt in 1879 met Ana Maria van Well uit Ottersum), Helna (trouwt in 1872 met Johannes van Bergen) en ook Theodora Noij.
In de 60-er jaren van de 19e eeuw kwam Pieter Hubert Timmermans met een baggermolen de Maas afzetten om een zandbank in de Maas weg te baggeren (waar nu ongeveer de brug ligt). Hij was geboren in Kessel. Pieter Hubert nam zijn intrek in hotel Verzett in de Nierstraat (waar nu de apotheek van Müskens is gevestigd, met Mirso op de 1e verdieping). Pieter Hubert kreeg kennis met Door (Theodora) Noij, een van de dochters Noij. Haar vader was inmiddels overleden en Door woonde met haar moeder (Helena Noij-Kuipers) op het boerderijtje de Tulakker . Het klikte tussen beiden en een huwelijk volgde in 1871 met de dan 30 jarige Pieter Hubert. Het paar trok in bij de weduwe op de Tulakker.
Met Pieter Hubertus Timmermans verging het minder. De door hem aangelegde Maaskribben werden afgekeurd en hij werd failliet verklaard. De gronden van de Tulakker werden verkocht. Zijn zoon Louis wist de bezittingen echter uit het faillisement terug te kopen. Maar er waren ook prettige gebeurtenissen, zoals huwelijken.
Rond 1870 gebeurde er veel in het Gennepse. Gennep werd ontsloten door een spoorlijn en Gennep werd zelfs de hoofdzetel van de maatschappij, de NBDS. Een tijd van bloei en groei voor Gennep brak aan.
De foto hierboven is van net na 1902. Op de foto links staan we thv hotel van Bergen (in 2021 Chinees Restaurant) en kijken we naar het noorden over de Spoorstraat. Rechts van het midden zien we de marechaussee-kazerne . Daarachter begint het bezit van de Tulakker en we zien het boerderijtje liggen. Helemaal in de verte zien we de stadsherberg liggen.
Hier kijken we vanuit de achterramen van de Tulakker naar de Spoorstraat. Aan de overzijde lag de bierbrouwerij “de Kroon”. In latere jaren werd het de winkel van Mooren en nu in 2021 is oa Regiobank er gevestigd en ziet het huidige gebouw er totaal onherkenbaar uit.
Deze foto dateert van rond 1920. De tramlijn van de MBS is inmiddels aangelegd. Helemaal links zien we de bierbrouwerij “de Kroon” weer liggen. Helemaal rechts zien we net nog een stukje van de schuur van de Tulakker.
Deze foto is gemaakt in de tuin van de Tulakker. We schrijven 1918, 1e Wereldoorlog. Alhoewel Nederland niet betrokken was in deze oorlog, waren de Nederlands huzaren toch paraat.
Deze foto toont de ouders Timmermans in de tuin van de Tulakker (vermoedelijk rond 1920). Het zijn Louis Timmermans en zijn vrouw Gertruda Timmermans-van de Loo (van de Ottersumse dorpsmolen die rond 1930 afbrandde en niet meer werd opgebouwd. Noot: dit is dus niet de Reus aan de Ottersumseweg; dit is de Gennepse molen). Het muurtje en de boom op de foto staan er ook nog anno 2007. Er staan nog geen huizen aan de overzijde langs de Emmastraat.
Hierboven een bijzondere voor-oorlogse foto. We zien hier het station van Gennep (rechtsboven het stationsgebouw), waar een wagon van Heineken gelost wordt door de familie Timmermans en met paard en wagen verder getransporteerd. Op de achtergrond zien we het stationsgebouw.
Er is tegenwoordig wel wat veranderd tov toen. Niet alleen wordt het bier nu vaak in tankwagens vervoerd, ook de naam is andere geworden. Toen heette het nog Heineken’s bier, tegenwoordig volstaat de naam Heineken.
(Rechts) Na de brand lag de tuin van de Tulakker aan de kant van de Emmastraat, waar in 1936 door kleermaker Wilbers een dubbele woning met kleermakerij gebouwd zou worden. (Harm: van 1983 tot 2014 heb ik zelf in de rechter woning gewoond op nummer 18). De linker woning werd in WOII totaal verwoest en ook nr 18 was zwaar beschadigd. De huidige woningen zien er nu in 2021 een klein beetje anders uit.
10 mei 1940 valt Duitsland Nederland binnen en is Gennep ’s ochtends vroeg al in Duitse handen. De Maasbrug is met een list door de Duitsers veroverd en kon gebruikt worden voor de aanvoer van troepen en materieel.
De volgende 2 foto’s komen uit de verzameling van de familie Timmermans en zijn enigszins mysterieus. De foto’s zijn in mei 1940 gemaakt op het station van Gennep.
De oorlog en de bezetting waren wel ingrijpend, maar het leven ging zeker in eerste instantie door. Er was nog kermis, er waren geboortes en huwelijken. Op de foto’s hierboven is de kermis in Gennep te zien in 1942, die op het terrein van de Tulakker opgebouwd was. (het huidige Wilhelminaplein). Pas in de jaren 50 verhuisde de kermis naar het Europaplein, dat toen werd aangelegd. Het Wilhelminaplein werd toen een groot busstation.
De foto hieronder is een bijzondere foto. De foto is gemaakt in 1942 toe Hub Timmermans trouwde. Voor de gelegenheid was een wagon van de MBS tram versierd en vervoerde deze bruiloftsgasten. De tram staat stil voor het huis van Arthur van Leeuwen (hoek Spoorstraat-Burg Woltersstraat). De foto is gemaakt vanuit de Tulakker. Aan het eind van WOII werden de trams steeds meer het doelwit van de geallieerde aanvallen en is het merendeel van het materieel verwoest, hetgeen heeft bijgedragen aan het einde van de tramlijn van het MaasBuurtSpoor. De Joden, ook uit Gennep, werden opgepakt en afgevoerd en kwamen meestal nooit meer terug. In oktober 1944 werd de Gennepse bevolking geëvacueerd. Maar in februari 1945 volgde de bevrijding van Gennep door de geallieerden.
Op 11 en 12 februari 1945 vond de slag om Gennep plaats.
Het pand links op de foto is door de gemeente gesloopt om een doorsteek van de Zandstraat naar het kerkplein te maken en om er hoogbouw neer te kunnen zetten. Het pand rechts van het midden is de Stadsherberg.
Na de bevrijding kon de bevolking langzaam terugkeren. De verwoestingen waren enorm, zoals de volgende foto’s laten zien.
Maar Gennep werd weer hersteld en er werd nieuw gebouwd.
In 1948 wordt er weer een wielerronde gehouden met start en finish in de Emmastraat.
En ook werd weer, als vanouds, kermis gevierd op de 1e zondag na 10 oktober. En de 1e jaren na WOII was die kermis nog steeds achter de Tulakker.
In 1948 is onderstaande foto rechts gemaakt. Ook dit is een bijzondere foto. Het is een foto van een reünie van oud NBDS-medewerkers, waar de harmonie Unitas et Fidelitas zijn opwachting kwam maken. De harmonie had nog geen uniformen. De foto is gemaakt vanaf het huidige Wilhelminaplein en toont de oud NBDS-medewerkers op de foto samen met de leden van de harmonie. We weten de exacte datum van deze reünie, omdat de reünisten voor de harmonie een herinneringspenning hebben laten slaan met de datum van de gebeurtenis. Deze penning is nu nog in het bezit van de harmonie.
In de Emmastraat was nog een stuk onbebouwd en ook eigendom van de familie Timmermans. Daar liet de familie in de 50-er jaren een 3-tal huizen met daarachter garageboxen bouwen. 2 foto’s genomen vanuit de tuin van de Tulakker in de richting van de Emmastraat.
Op de onderstaande foto is de plek nog leeg.
Op deze 2e foto zijn de huizen in aanbouw. De modern ogende 2-onder-1 kapper op de achtergrond staat trouwens aan de Middelweg.
In 2006 heeft de Tulakker zijn witte kleur weer afgelegd en de zij-ingang is verdwenen.
En in 1998 was er weer een grote brand in de Tulakker.
Enige foto’s van het resultaat:
Jarenlang was de fotozaak van Johan Smits in het pand gevestigd. Menig Gennepenaar liet daar zijn. pasfoto maken. Op 1 juli 2020 ging hij met pensioen. Op Gennepnews was onderstaande reportage te zien.
Kort daarna werd bekend dat bakkerij Arts zich in dit pand zou gaan vestigen. In oktober 2020 was het zover.
